Kapitały własne

Kapitały własne stanowią równowartość tych składników majątku w stosunku do których jednostce gospodarczej przysługuje prawo własności. Kapitały własne mogą pochodzić z wkładów właścicieli, wspólników, udziałowców lub akcjonariuszy w formie pieniężnej lub rzeczowej jako aporty oraz wygospodarowane przez jednostkę części zysku. Kapitały własne w sektorze prywatnym nazywa się kapitałami, natomiast w sektorze państwowym funduszami[1]. W ramach kapitału własnego znajdują się: kapitał podstawowy, który – w zależności od formy prawnej przedsiębiorstwa – nosi różne nazwy np. kapitał akcyjny, zakładowy, startowy, fundusz założycielski, udziałowy. Pozycja ta zawiera również informacje o wielkości pochodzących z różnych źródeł kapitałów (funduszy) własnych o charakterze rezerwowym (zapasowym) służących m.in. na pokrycie ewentualnych strat w przyszłości oraz kapitałów o charakterze celowym. W grupie tej wykazuje się także nie podzielony wynik finansowy ubiegłych lat, stanowiący dość trwałe źródło finansowania działalności firmy. W ostatniej pozycji kapitałów własnych zawarta jest informacja o wielkości wyniku finansowego za dany rok obrotowy tj. zysku lub straty netto. Zysk netto jest jednym ze źródeł finansowania majątku firmy, a strata oznacza uszczuplenie jej własnych kapitałów.

W grupie rezerwy figurują dane o utworzonych przez przedsiębiorstwo rezerwach na pokrycie późniejszych płatności podatku dochodowego, a przede wszystkim na pokrycie ewentualnych przyszłych strat jakie mogą wystąpić w związku z udzielonymi gwarancjami, operacjami kredytowymi, poręczeniami. Tworzenie takich rezerw wpływa na urealnienie wyniku finansowego firmy. Dlatego można je traktować jako element kapitałów własnych przeznaczonych na wyrównanie ewentualnych przyszłych strat i obciążeń. Jeśli natomiast w przyszłości straty lub obciążenia będą mniejsze od utworzonych rezerw to po ich rozwiązaniu zwiększyłyby zyski[2].

Kolejną grupą pasywów są zobowiązania długoterminowe z tytułu wykorzystanych kredytów bankowych oraz pożyczek, pochodzących ze źródeł bankowych jaki z innych (np. z emisji obligacji, pożyczek). Zobowiązania długoterminowe oznaczają, że zadłużenie firmy jest płatne po okresie dłuższym niż 1 rok[3].wobec tego mogą być wykorzystywane jako źródło finansowania nie tylko majątku obrotowego, ale również majątku trwałego – na równi z kapitałami własnymi. Dlatego przy czytaniu bilansu są często traktowane łącznie z kapitałami własnymi jako tzw. kapitały stałe.

Zobowiązania krótkoterminowe i fundusze specjalne – w grupie tej poważną pozycję stanowią krótkoterminowe kredyty bankowe o okresie spłaty poniżej 1 roku oraz zobowiązania wobec dostawców towarów, materiałów i usług nabywanych przez przedsiębiorstwo. Tu również zamieszcza się wszelkie inne zobowiązania bieżące z tytułu wystawionych weksli własnych, rozliczeń z budżetem (dotyczy podatków), wiązanych z wynagrodzeniami jeżeli są wypłacane z dołu po upływie okresu, którego dotyczą itp.

Mniejsze znaczenie mają w tej pozycji fundusze specjalne. Zalicza się tu przeważnie wydzielone z zysku lub tworzone w ciężar kosztów fundusze przeznaczone dla pracowników na cele socjalne.

Ostatnią grupą pasywów są rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów. Zalicza się tu:

–         bierne rozliczenie międzyokresowe kosztów związane z tworzeniem rezerw na koszty przyszłych okresów, na imienne określane wydatki, jakie trzeba ponieść w następnym roku obrotowym z tytułu kosztów,

–         przychody przyszłych okresów są to wpłaty pobrane z góry z różnych tytułów, a także należności i roszczenia, które zaliczane są do wyniku finansowego w przyszłych okresach sprawozdawczych[4].